جشن سپندارمذگان: روز بزرگداشت زن و زمین
جشن سپندارمذگان که به نام‌های مختلفی مانند اسفندگان یا جشن مهرگان نیز شناخته می‌شود، یکی از جشن‌های باستانی و مهم ایرانیان است که در روز پنجم اسفند ماه برگزار می‌گردد. این جشن به‌طور خاص به گرامیداشت زن و زمین اختصاص دارد و در آن، از نمادهای عشق، مهربانی، تقدس و باروری استفاده می‌شود. در این مقاله، به‌طور جامع به تاریخچه، فلسفه و نحوه برگزاری جشن سپندارمذگان پرداخته می‌شود و به بررسی چگونگی گرامیداشت زنان در این روز خاص خواهیم پرداخت.
سپندارمذگان: معنی و فلسفه پشت جشن
جشن سپندارمذگان، به‌عنوان یکی از جشن‌های برجسته ایرانی، با نام «سپندارمذ» یا «اسفندارمذ» شناخته می‌شود که ریشه در واژه‌های اوستایی دارد. واژه «سپنتَه آرَمَئیتی» که از دو بخش «سپنتَه» به معنای “مقدس” و «آرَمَئیتی» به معنای “فروتنی” تشکیل شده، در مجموع به معنی “مقدس و فروتن” است. این واژه در فارسی به «سپندارمذ» یا «اسفندارمذ» تبدیل شده است. در واقع، این روز در تقویم ایرانی نماد تقدس و عشق زمین به‌عنوان مادر طبیعت و همچنین تقدیر از نقش زنان در جامعه است.
ایرانگردی با بانوی کرمانی تجربه کنید.
در دوران باستان، زمین به‌عنوان نماد باروری، عشق، و از خودگذشتگی شناخته می‌شد. به همین دلیل، در روز جشن سپندارمذگان، ایرانیان از طریق ابراز مهر و محبت به زنان و دختران، عشق و ارادت خود را به این موجودات مقدس نشان می‌دادند.
زمان برگزاری جشن سپندارمذگان و اختلافات در تاریخ برگزاری
طبق تقویم ایرانی، جشن سپندارمذگان در روز پنجم اسفند ماه برگزار می‌شود. این روز به‌عنوان “اسفندروز” یا “سپندارمذ” شناخته می‌شود و در تقویم ایرانی همیشه در این تاریخ به‌عنوان روز بزرگداشت زن و زمین گرامی داشته می‌شود. با این حال، در برخی از منابع و در میان زرتشتیان، روز ۲۹ بهمن به‌عنوان تاریخ جشن سپندارمذگان ذکر شده است.
این تفاوت در تاریخ برگزاری جشن به دلیل اختلافات موجود در گاهشمار خورشیدی و گاهشمار زرتشتی است. در زمان خیام، تغییراتی در ساختار تقویم ایرانی اعمال شد و شش ماه نخست سال به ۳۱ روز تغییر یافت. همین امر موجب شد که این جشن به‌طور غیررسمی به عقب بیفتد. اگرچه تاریخ دقیق جشن بر اساس منابع کهن، همان روز پنجم اسفند است.
قیمت تور کرمان، کلیک کنید.
آداب و رسوم جشن سپندارمذگان
جشن سپندارمذگان به‌طور ویژه به بزرگداشت زنان و قدردانی از زمین به‌عنوان نماد باروری اختصاص دارد. در این روز، زنان مورد احترام قرار می‌گیرند و مردان برای قدردانی از زنان، به آنان هدایایی تقدیم می‌کنند. در واقع، این روز مشابه با جشن‌های روز مادر و روز زن در فرهنگ‌های مختلف است.
در گذشته، ایرانیان در این روز، زنان پاکدامن، نیکوکار و مادرانی که فرزندانی شایسته تربیت کرده‌اند را تشویق و گرامی می‌داشتند. مردان در این روز نه‌تنها هدیه‌هایی به زنان می‌دادند، بلکه در برخی مناطق، به‌طور نمادین، کارهای خانه را نیز انجام می‌دادند و در ایفای نقش‌های زنان در خانه تجربه می‌کردند. این عمل علاوه بر تقدیر از زنان، نشانگر اهمیت همبستگی و همیاری در زندگی مشترک بود.
در روز جشن، سفره‌ای زیبا چیده می‌شد که شامل آیتم‌هایی مانند شیر و تخم‌مرغ (که نماد ماه بهمن است)، انار و سیب (نمادهای برکت و زندگی)، شاخه‌های گل، شربت، شیرینی، برگ‌های خشک آویشن، دانه‌های سنجد و بادام می‌شد. پس از آماده‌سازی سفره، ایرانیان آتشی روشن می‌کردند و مواد خوشبو مانند کندر را بر روی آن می‌ریختند تا فضا را خوشبو کنند.
تاریخچه جشن سپندارمذگان
در گاهشماری ایرانی، هر روز از ماه دارای نام خاص خود بود. به‌عنوان مثال، روز اول هر ماه “اورمزد”، روز دوم “بهمن” (سلامت و اندیشه)، روز سوم “اردیبهشت” و روز چهارم “شهریور” بود. روز پنجم هر ماه نیز به نام “سپندارمذ” یا “اسفندارمذ” شناخته می‌شد که جشن بزرگ آن در پنج‌شنبه پنجمین روز از ماه اسفند برگزار می‌شد. ایرانیان در گذشته، هم‌زمان با نام روز و ماه، جشن‌هایی را برگزار می‌کردند و در روز “سپندارمذ”، جشن ویژه‌ای برای گرامیداشت زمین و زن به راه می‌انداختند.
سپندارمذگان، نماد مهر و محبت ایرانیان
جشن سپندارمذگان نه‌تنها به‌عنوان روز بزرگداشت زن شناخته می‌شود، بلکه به‌عنوان نماد مهر و محبت ایرانیان نیز محسوب می‌گردد. در این روز، ایرانیان با دادن هدایای مختلف به زنان و دختران، عشق و ارادت خود را ابراز می‌داشتند. از سوی دیگر، روز سپندارمذگان به‌عنوان روز بزرگداشت زمین نیز شناخته می‌شود، زیرا زمین در فرهنگ ایرانی نماد باروری، عشق و از خودگذشتگی است.
این جشن به‌طور خاص در گرامیداشت زنانی است که نقش‌های کلیدی در خانواده و جامعه دارند و در این روز، زنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. علاوه بر هدایا، ایرانیان با برگزاری مراسمات ویژه و آئین‌های خاص، به‌طور جمعی از این روز مهم قدردانی می‌کنند.
جشن سپندارمذگان در تاریخ معاصر
در سال ۱۳۴۱ هجری شمسی، با پیشنهاد ابراهیم پورداود، جشن سپندارمذگان به‌عنوان «روز پرستار» شناخته شد و در تقویم رسمی ایران ثبت گردید. در آن زمان، هدف از این تغییر نام‌گذاری، گرامیداشت زحمات پرستاران و توجه به شغل‌های خدماتی بود. با این حال، امروزه میلاد حضرت زینب (س) به‌عنوان روز پرستار در تقویم رسمی ایران شناخته می‌شود.
نتیجه‌گیری
جشن سپندارمذگان یکی از جشن‌های بزرگ ایرانی است که به‌طور ویژه به‌قدردانی از زنان و زمین می‌پردازد. این جشن نه‌تنها نمادی از تقدس و فروتنی است، بلکه فرصتی است برای ابراز عشق و ارادت نسبت به زنانی که نقش‌های کلیدی در جامعه ایفا می‌کنند. برگزاری این جشن به‌طور منظم در تاریخ‌های خاص و با رعایت آداب و رسوم فرهنگی، یکی از ارکان مهم در حفظ و گسترش سنت‌های ایرانی محسوب می‌شود.
