یکی از شگفت انگیزترین باغ ها در ایران، باغ سنگی سیرجان که در دشت های سیرجان جای گرفته است.

داستان باغ سنگی سیرجان

باغ سنگی سیرجان حاصل تلاش هنرمند چندین ساله پیرمردی با نام درویش خان اسفندیارپور است که فقدان و اندوه خود را در آویزان کردن میوه هایی از سنگ به نمایش گذارده است.

بر خلاف سایر باغ های سبز ایرانی، باغ سیرجان عاری از سرسبزی و رشد است و با چوب و سنگ شکل گرفته است.

رازهای نهفته ای در دانه دانه میوه های باغ سنگی شکل گرفته که ذهن هر بیننده ای را به سوال های متعددی باز میدارد. با بانوی کرمانی همراه باشید و از باغ سنگی سیرجان روستای بلورد معروف به باغ سنگی بلورد سیرجان دیدن کنید.

فیلمی به کارگردانی پرویز کیمیاوی،  تحت عنوان باغ سنگی درویش خان که در سال 1355 به تصویر کشیده است و هنوز هم توسط گردشگران بسیاری بازدید میشود.

که در این فیلم درویش خان به همراه خانواده اش نقش بازی کرد. این فیلم در زمان خود بسیار معروف شد و در جشنواره‌های داخلی و خارجی بسیاری به نمایش درآمد و جایزه خرس نقره‌ای جشنواره فیلم برلین را از آن خود کرد.

پرویز کیمیاوی در سال ۱۳۷۳ به باغ سنگی بازگشت تا از اوضاع درویش خان باخبر شود. حاصل این دیدار مستندی به نام «پیرمرد و باغ سنگی» بود. این فیلم منجر به تصمیمی شد که بر مبنای آن مسئولان استانداری و میراث فرهنگی اقدام به حفظ و حراست از باغ کنند؛ تصمیمی که هیچ‌وقت عملی نشد.

معرفی باغ سنگی سیرجان

این باغ سنگی ماندگار 6 گوشه با صدها درخت بارور که وزن هر سنگ به بیش از 10 کیلوگرم نیز می رسد. برای این محصولات نه بذری کاشته و نه زمینی شخم زده شده است. که این باغ بدون آب و آفتاب، درختانی استوار و بارور دارد.

رقص درویش خان باغ سنگی

رقص درویش خان اسفندیارپور یکی از جنبه‌های جذاب و پررمز و راز شخصیت او بود که در کنار ساخت باغ سنگی، به یکی از نشانه‌های ماندگار از زندگی‌اش تبدیل شده است. این رقص که از عمق احساسات درویش خان سرچشمه می‌گرفت، نوعی بیان عواطف و اندوه او نسبت به تغییرات زندگی‌اش بود. گفته می‌شود که او در میان درختان خشک باغ سنگی خود، با حرکات موزون و منحصر‌به‌فردی که گاهی به نظر بی‌هدف می‌آمد، اندوه و اعتراض خود را به جهان اطراف نشان می‌داد.

رقص درویش خان، بدون موسیقی و صرفاً با ریتم درونی او همراه بود؛ گویی او در سکوتی عمیق، صدای دنیای درونی خود را به نمایش می‌گذاشت. این حرکت‌ها به نوعی آیین شخصی بدل شده بود که ریشه در تنهایی، اعتراض و شاید نوعی آرامش درونی داشت.

رقص او، همچون باغ سنگی‌اش، نوعی هنر بداهه بود که هم رازآلود و هم تأثیرگذار است و یادآور پیچیدگی‌های روح انسانی و شیوه‌های خلاقانه‌ای است که افراد برای کنار آمدن با دشواری‌های زندگی انتخاب می‌کنند.

باغ سنگی کجاست؟

سفر به کرمان و سیرجان اولین قدم شما برای دیدن باغ سنگی است. از شهر کرمان تا سیرجان حدود دو ساعت (۱۸۵ کیلومتر) راه در پیش دارید. این باغ در نزدیکی دهستان بلورد، واقع در روستای میاندوآب قرار دارد. پس از طی ۳۰ کیلومتر در جاده‌ اصلی سیرجان-بافت، بعد از بلورد، حیدرآباد و میاندوآب، تابلوی منطقه‌ نمونه گردشگری باغ سنگی را خواهید دید. با ورود به فرعی و طی چهار کیلومتر خاکی، باغ سنگی را می‌بینید که درب آن همیشه به روی شما باز است.

باغ سنگی درویش خان اسفندیار پور

زندگینامه درویش خان اسفندیارپور

درویش خان یا درویش خان اسفندیار پور، مردی کر و لال در 13 دی ماه 1303 شمسی و در روستای میاندوآب کرمان دیده به جهان گشود. درویش خان در زمان حیات خود بزرگ خاندان محسوب می شد. قدیمی ها می گویند اصل و نسب او به خان های قدیمی می رسد و معتقدند که او یکی از ایلیاتی هایی بوده که رضاخان آن ها را در روستای بلورد ساکن کرد؛ و درویش خان یکی از زمین داران سیرجان بود. معاش خود را از راه چوپانی و باغبانی می گذارند و عمده درختان باغش بادام و گردو بود.

بازی با گرگ و مارهای خطرناک یکی از تفریح های او بود، که لاشه گوسفندان را از دست یک جفت پلنگ باز پس گرفت و پی درگیری آن ها را کشت.

ریش شاخدار درویش خان نشان از آشنایی وی به شاهنامه و الهام از رستم و پهلوانان اساطیری ایران است.

از جمله داستان هایی که بر سر زبان ها افتاد، نجات شتربان خراسانی از چنگال شتر مست و نجات پاهای شتری که در روز عاشورا در روستای بلورد در قبری فرو رفته بود.

این باغ تنها حاصل از جنون ناراحتی و اندوه نیست؛ بلکه سرشار از ذوق هنری و نشان دهنده مردی هنرمند است. و در همه ابعاد زندگیش هویداست.

حرکات موزونی از خود در باغ نشان می داد که در فیلم زندگانی خود نیز، این حرکات موزون به نمایش درآمده است.

ایشان باغ سنگی را به یادگار از خود به جای گذاشت و در اختیار پسر قرار گرفت که پاسدار خوبی برای میراث پدر نیز است. و امروزه یکی از جاهای دیدنی سیرجان و مقصد حیرت آوری برای گردشگران است.

ساخت باغ سنگی سیرجان

طرح اصلاحات ارضی در سال 1340 به اجرا درآمد و بسیاری زمین داران بزرگ از جمله درویش خان اسفندیار پور زمین های خود را از دست دادند. که باعث شد درختان باغ خشک شوند وی نمی توانست کاری برای درختان باغ انجام دهد و زمانی که سرسبزی و زیبایی باغ از دست رفت درویش خان توان تحمل این مصیبت را نداشت تا اینکه در صحرای مجاور چادر زد.

از آن زمان، دیگر صدای پیرمرد شنیده نشد و او در خفقان زمان پهلوی اعتراضش را به گونه دیگری بیان کرد و شروع به اقدام عجیبی در زندگی خود کرد. که حاصل آن، باغ سنگی سیرجان است.

او در زمین خود تنه خشک درختان را کاشت و بعد از آن به آویزان کردن سنگ ها پرداخت. این کار را تا جایی ادامه داد که در نهایت باغ سنگی به وسعت 1000 متر با 180 درخت شکل گرفت. و اکنون درویش خان اسفندیارپور باغ و درختانی به ثمر آورده است که هیچ کس نمی تواند آن ها را از او بگیرد و یا خشک کند.

به جای گذاشتن هر درخت و سنگ آویزان کردن در طول سالیان سال، برای درویش خان اسفندیار پور از معنای خاصی برخوردار بود؛ که هرگاه در زندگی درویش خان اتفاقی رخ می داد، یک سنگ و درخت جدید به باغ اضافه می شد.

داستان یکی از سنگ ها شبیه به سر تراشیده انسان است که به مناسبت اعزام پسرش به سربازی بود. همچنین برخی از سنگ ها به مناسبت مرگ دوستان و عزیزانش به درخت آویخته شده است.

مدتی سر گوسفندانی که توسط گرگ دریده شده بود، آویزان می کرد. که با اعتراض مردم مواجه شد. و از این کار دست کشید. بعدها لوله اگزوز ماشین، چرخ‌دنده‌های فرسوده، لاستیک‌های پنچر شده، پیت نفت، قوطی حلبی، چراغ نفتی علاالدین، آینه شکسته، شناور کولر، فنر، مقره‌های شکسته، تیرهای تلگراف، نی قلیان شکسته و بسیاری ضایعات دیگر نیز از این درختان آویخته شدند.

داستان هایی از باغ سنگی سیرجان

عده‌ای می‌گویند درویش خان بعد از مدتی ناراحتی، شبی در خواب یک باغ سنگی می‌بیند و از فردای همان روز آنچه را در خواب دیده می‌سازد. آن‌ها می‌گویند این مرد حتی سنگ‌ها را قبل از آویختن در خواب می‌دیده است.

برخی داستان دیگری دارند؛ آن‌ها می‌گویند درویش خان اسفندیارپور فردای همان شبی که خواب ساخت باغ را می‌بیند، به هنگام چراندن گوسفندانش در بیابان، متوجه سقوط یک شی از آسمان می‌شود. با نزدیک شدن به آن، شهاب سنگی را می‌بیند که به‌دلیل داغی نمی‌تواند آن را لمس کند. او پس از سرد شدن شهاب سنگ، آن را به خانه می‌آورد تا شروع به ساخت باغ کند.

روایت متفاوت دیگری از صاحب‌نظران این احتمال را عنوان می‌کند که ایده ساخت باغ سنگی ناشی از مشاهده مشکلات جنگ جهانی اول و دوم بر ایران بوده است.

جاهای دیدنی بلورد سیرجان

• آبشار زنجیر آویز

در فاصله 45 کیلومتری سیرجان و 12 کیلومتری روستای بلورد آبشار زنجیر آویز واقع شده است یکی از جاهای طبیعت گردی سیرجان و مکان خوش آب و هوا در فصل های بهار و تابستان میباشد. علت نامگذاری این آبشار این است که حاکم وقت بین دو صخره زنجیری آویزان کرده جهت انتقال وسایل مورد نیاز خود که بالا می کشیده است.

• دره گرا بلورد سیرجان

یکی دیگر از جاهای طبیعت گردی سیرجان که در فاصله 45 کیلومتری سیرجان به سمت بلورد دره گرا بلورد میباشد. اما در اثر خشکسالی این دره طی چند سال اخیر با کاهش شدید آب رودخانه مواجه شده است. این نگرانی علاوه بر خشک شدن رودخانه سبب از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه نیز می گردد. آلاله و آویشن از جمله پوشش گیاهی این منطقه میباشد. بهترین زمان سفر به این دره اردیبهشت میباشد.

داستان سنگ‌های باغ سنگی سیرجان

تمام سنگ هایی که به درختان باغ سنگی بلورد متصل شده اند، از طرفی به طرز ماهرانه ای سوراخ شده اند که هیچ دستگاهی برای سوراخ کردن سنگ ها وجود نداشت و از طرف دیگر برخی سنگ ها آن قدر بزرگ هستند که یک مرد تنومند هم به سادگی نمی تواند آن ها را جمع آوری کند.

و از همه مهمتر وجود چنین سنگ هایی در منطقه ای که سنگی در آن دیده نمی شود، تعجب برانگیز است. نمونه این سنگ ها تنها در کوه های اطراف یافت می شود. که 4ـ5 کیلومتر با محل باغ فاصله دارند. برخی می گویند درویش خان اسفندیارپور با شتر یا الاغ سنگ ها را حمل می کرد و یا طی 4ـ5 روز آن ها را حمل می کرد.

و در پایان، یکی از درختان درویش خان پس از مرگ وی فرو ریخت که چندین مرد به زحمت توانستند درخت را استوار و سنگ ها را مجدد احیا کنند.

این حاکی از آن است که درویش خان اسفندیارپور تمام سال های عمرش را برای ساخت این باغ سنگی صرف کرد و برای ساخت آن از مهارت ویژه ای بهره برد که با مرگش نیز درختان دفن شدند.

نکات بازدید از باغ سنگی سیرجان

بهتر است برنامه بازدید خود را به‌گونه‌ای بچینید که صبح زود در محل حاضر باشید.
باغ سنگی اثری هنری است که به درازای عمر یک هنرمند شکل گرفته است؛ بنابراین در حفظ آن کوشا باشید و از وارد آوردن هرگونه آسیب جدا بپرهیزید.
در سفر به روستاهای ایران، تنوع فرهنگی را در خاطر داشته باشید و به باورهای مردم محلی احترام بگذارید.

مشاهده سایر مقالات گردشگری کرمان (کلیک کنید).

سایر جاهای دیدنی سیرجان

• بادگیرهای چپقی سیرجان

خانه های کویری که با نام حوض خانه مشهور هستند بر بالای آنها بادگیرهایی کار می گذاشتند. این حوض خانه ها دارای ایوان کوچکی در انتهای بخش های تابستان نشین عمارت بودند. و بادگیرهای چپقی سیرجان از مهم ترین جاهای دیدنی سیرجان که در بالای حوض خانه و جریان هوا را به سمت آب حوض هدایت می کردند.

• یخدان های دوقلو

“در وبسایت کجارو، در استان‌هایی مانند کرمان و یزد در تابستان با افزایش مصرف آب، از قدیم نیاز به تولید یخ وجود داشت. به همین دلیل این یخچال‌های طبیعی، یخ مصرفی شهرهای کویری همچون سیرجان را تامین می‌کردند. مخازن یخ این یخدان‌ها در عمق زمین با خاک‌برداری ایجاد و دورچینی شده‌اند.

عمق مخزن یا چاله یخ‌ها در حال حاضر از سطح فعلی حدود هفت متر ارتفاع دارد؛ اما عمق اولیه چاله‌ها بیشتر بوده است و به حدود عرض دهنه مخزن می‌رسید. به مرور زمان که عملکرد یخچال‌ها از بین رفت، کف آن با آوار و زباله‌ها انباشته شد. قطر چاله‌های یخ بین حدودا ۸٫۵ تا ۹٫۵ متر متفاوت بود و برای جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل چاله‌ها جداره‌های آن‌ها را با آجر و پوشش عایق دورچینی کرده‌اند.”

• آرامگاه شاه فیروز

یک ساختمان با مصالح آجری با معماری چهار طاق، هشت ستون و سقف گنبدی شکل معروف به آرامگاه شاه فیروز سیرجان است. آجرهای بنای آرامگاه به صورت مربعی شکل و مردم محلی می گویند از شیر شتر این بنا ساخته شده است.